Wargaming - czyli jak zostałem "casualem"

Dawno nie było u mnie słowa pisanego w większym zagęszczeniu wobec czego postanowiłem to nieco nadrobić. Od dawna nosiło mnie, aby zmierzyć się z fetyszem grania turniejowego w bitewniaki, ale potrzebowałem na spokojnie uporządkować swoje przemyślenia nim przystąpię do ich przelewania na ekran monitora.

Pytanie jakie mnie od dawna nurtuje brzmi: "Dlaczego w Polsce jest tak silny fetysz grania turniejowego?". Co to znaczy? Znaczy to mniej więcej tyle, że jak tylko pojawia się u nas jakiś nowy bitewniak i kilka osób zagra w niego więcej niż raz momentalnie pojawia się przemożna potrzeba zorganizowania turnieju. No bo przecież nie ma mowy o graniu bez turniejowania. Turniejowanie jest najwyższą formą bitewniakowej interakcji i do tego powinniśmy wszyscy dążyć. 

Bardzo długo nie mogłem zrozumieć z czego to wynika. Gry bitewne są z reguły jedną z najmniej nadającej się do gry turniejowo-rywalizacyjnej formy rozrywki. O wiele lepsze są w tej roli karcianki czy planszówki, nie tylko ze względu na balans, ale też często ze względu na to, że reguły w bitewniakach są dość luźne w interpretacji i wymagają takiego właśnie podejścia do gry. A rywalizacja nigdy w tym nie sprzyja.

Odpowiedź jaką mam sam dla siebie jest prosta - spuścizna bloku wschodniego. Jeżeli cofniemy się w czasie do lat 80 i początku lat 90, jedyną znaną formą rozrywki było wędkowanie, picie wódki z kolegami i oglądanie sportu w telewizji. Okazjonalnie - czytanie książek czy oglądanie filmów na VHS (jeśli ktoś już miał). Szczytem towarzyskiej formy interakcji międzyludzkiej była gra w remika, tysiąca, ewentualnie w brydża, ale to już mówimy o rozrywkach dla elity. I nagle ni z gruszki ni z pietruszki pojawiły się ludziki. Przyszły do nas z zachodu, ale nie tak jak gry wideo - z pięcioletnim opóźnieniem. Przyszły do nas z opóźnieniem 10-20 letnim. Przyszły razem z falą popularności fantasy. Reakcja większości społeczeństwa mogła być tylko jedna - brak zrozumienia i próba mapowania novum na znane pojęcia. A te były dość jednoznaczne - zabaweczki i bajki dla dzieci. No i w tym momencie sprawa była indywidualna u każdego hobbisty: czy mam wysrane na społeczną akceptację i dobrze mi z tym co mam, czy jednak będę próbował pogodzić ze sobą dwa różne światy. Naturalną linią obrony w tym momencie była próba przekonania otoczenia do tego, że jednak moje hobby to poważna sprawa. Z jednej strony modelarsko, gdzie dużo łatwiej wytłumaczyć się z malowania historycznych pojazdów niż na przykład krasnoludka czy trolla. Z drugiej, trzeba było pozbawić bitewniaki atrybutów zabawy (jako infantylnego tracenia czasu na coś, z czego powinno się dawno temu wyrosnąć). Aby to uzyskać najprościej było wprowadzić pojęcia rywalizacji, gry, strategii, turniejów. Wszystko to, co jest potrzebne do tego, aby hobby nie kojarzyło się z zabawą plastikowymi żołnierzykami a stało się skomplikowaną rozgrywką pomiędzy dwoma geniuszami strategii. W każdym razie w oczach osób postronnych. 

W takim właśnie klimacie rozwijały się bitewniaki przez dobre dwie dekady. Dzisiaj sytuacja jest zupełnie inna. Mamy wszechobecne gry planszowe, które przebiły się do mainstreamu w Polsce, która już nie jest w żaden sposób zapóźniona w stosunku do zachodnich nowinek. Mało tego, staliśmy się częścią tego zachodu, a momentami sami go napędzamy. Gry typu roleplaying nikogo już nie dziwią, nawet starych pierników, a wargaming dociera do ludzi nie związanych z hobby poprzez samą popkulturę (ostatnio podczas rozmowy o pracę, kiedy opisywałem swoje hobby usłyszałem - aaa, ludziki! jak Frank Underwood!). Ewidentnie sytuacja przeciętnego figurkowca jest dziś na gruncie towarzyskim nieporównywalnie łatwiejsza. Nie musimy się kryć, udawać, ani udowadniać. Nasze hobby jest tak samo poważne jak każde inne i ma zupełnie inny poziom powszechnej akceptacji niż kiedyś.

Ten klimat sprawia, że powoli przebija się u nas alternatywne podejście do bitewniaków. Jakie to jest podejście? Od zawsze znałem masę osób, którą pasjonowało czytanie fluffu, kupowanie white dwarfów dla zdjęć figurek, zbieranie figurek, malowanie. Grać nie chcieli. Nie wiedzieli jak w to się gra, a żeby się dowiedzieć odwiedzali najbliższy klub i widzieli wykłócających się o zasady, nie domytych "kuców" z niepomalowanymi (a często i nie sklejonymi) armiami pochylonych nad wątpliwej urody stołami zastawionymi tonami książek z zasadami, faqami i klaryfikacjami. Tak, już słyszę te oburzone głosy, że "u nas tak nie było". To nie ma żadnego znaczenia czy było u Ciebie albo u Ciebie. Faktem jest, że taki był obraz "środowiska grającego" czy by sobie tego życzyło czy nie.

Naturalnie, większość takich obserwatorów kończyła interakcję z graczami na tym etapie i nigdy nie wyszła dalej, aby odkryć fakt, że niektórzy turniejowcy to też zaangażowani hobbyści, a ich rywalizacja nigdy nie sięga tak daleko aby psuć frajdę z gry współgraczom. I właśnie tacy gracze wychodzą powoli na światło dzienne w naszej lokalnej społeczności. Wargamingowcy, którzy lubią w tym hobby to, co stanowi jego pierwotną definicję, a nie jej wypaczoną przez realia post-socrealistycznej rzeczywistości formę kamuflowania swoich kluczowych atrybutów. A atrybuty te to świetna zabawa we wspólnym gronie, nastawiona na odgrywanie scenariuszy (historycznych, książkowych, fluffowych), malowanie i przygotowywanie pięknych armii i terenów i wielogodzinne dyskusje na tematy okołohobbystyczne. Tak właśnie wyglądał stary dobry wargaming. Wargaming znany od pokoleń na zachodzie. Wargaming do którego nawiązywało hasło/pojęcie "Oldhammer" - stworzone w odpowiedzi na komercjalizację Warhammerów i próbę zrobienia z nich gier rywalizacyjnych przez nowych właścicieli Games Workshopu. Szczytem paradoksu jest dla mnie próba użycia tego pojęcia przez niektóre środowiska w Polsce do opisu turniejowego grania w nie-oldhammerowe edycje Warhammera, nie mówiąc już o nazywaniu oldhammerem grania w The Ninth Age (gry której naczelny priorytet to balans). Stare, nie skomercjalizowane edycje Warhammera Fantasy (1-3) stawiały nacisk nie na układanie wymaksowanych rozpisek a na tworzenie klimatycznych armii. Nie na granie w pitched battle, a wykręcone scenariusze, często prowadzone przez Mistrzów Gry! Takiego ducha miał też Age Of Sigmar w momencie kiedy wychodził. Ducha jakiego starał się przenieść jego autor - Jervis Johnson, stary wyga, który od lat próbował promować granie "oldhammerowe". Niestety nacisk "planszówkowej" części społeczności, która jest obecnie w większości spowodował częściowe porzucenie tej idei na rzecz "balansowania" armii. Na szczęście narrative play jeszcze nie umarł, a nawet dostał świetny dodatek w postaci kampanii Malign Portents.

Reasumując. Turniejowe granie na zachodzie pojawiło się na skutek stopniowej causalizacji wargamingu i próby dotarcia z nim pod strzechy przez duże firmy. Na skutek powolnej planszówkozacji bitewniaków. U nas pojawiła się od razu turniejowa forma wargamingu, bez bagażu dziesiątek lat typowo zorientowanego na hobby-aspect wargamingu. Ta "casualowa" forma wchodzi teraz zupełnie tylnymi drzwiami i w odwrotnej kolejności.

Pytanie jakie pozostaje, to czy tradycyjny wargaming ma jeszcze miejsce bytu w dzisiejszych czasach. W czasach millennialsów, pokolenia X, ludzi nastawionych na łatwą i szybką rozgrywkę. Najchętniej z użyciem pre-painted models. Z zasadami, turniejami, rywalizacją, bo do tego prowadzi komercjalizacja bitewniaków i próby pozyskania nowych klientów. Jak pokazuje praktyka da się pogodzić te dwa światy. Świetnie robi to Warmachine, X-wing, a ostatnio do grona dołączył też Shadespire. I to bardzo dobrze. Bitewniaki to pojemne hobby i każdy powinien znaleźć tu swoje miejsce. Szczególnie jeśli potencjalnie wprowadzi go to w świat oldhammerowego wargamingu. Czego Wam i sobie życzę.